ustawodawstwo

W Republice Federalnej Niemiec stanowienie prawa leży w gestii parlamentów; Niemiecki Bundestag jest zatem najważniejszym organem legislacyjnym. Decyduje – przy udziale Rady Federalnej – o wszystkich ustawach wchodzących w zakres kompetencji rządu federalnego. Członkowie Bundestagu i grup parlamentarnych mogą – podobnie jak Bundesrat i Rząd Federalny – zgłaszać do Bundestagu projekty nowych lub zmienionych ustaw. Następnie tutaj odbywa się debata, konsultacje i głosowanie nad projektem ustawy, według ściśle określonego procesu. Ponieważ stany w systemie federalnym mają znaczny udział we władzy państwowej, Rada Federalna jest również zaangażowana w proces legislacyjny. Poddaje pod głosowanie wszystkie ustawy i – w zależności od rodzaju prawa – może nawet spowodować odrzucenie projektu ustawy.

Zgodnie z art. 70 Ustawy Zasadniczej, prawo stanowienia prawa zasadniczo przysługuje stanom, chyba że Ustawa Zasadnicza w indywidualnych przypadkach przekazała rządowi federalnemu kompetencje ustawodawcze. W rzeczywistości większość uprawnień ustawodawczych należy do rządu federalnego. Podział obowiązków legislacyjnych odbywa się według obszarów tematycznych. Większość obszarów tematycznych wymieniono w art. 72 i nast. GG; Jednakże podział odpowiedzialności można znaleźć także w wielu innych przepisach Ustawy Zasadniczej. Do czasu wejścia w życie w dniu 1 września 2006 r. ustawy o zmianie Ustawy Zasadniczej z dnia 28 sierpnia 2006 r. (BGBl. I s. 2034) („reforma federalizmu”) Ustawa Zasadnicza rozróżniała w art. 70–75 Ustawy Zasadniczej pomiędzy wyłączne, konkurencyjne i federalne ustawodawstwo ramowe. Wraz z reformą federalizmu zniesiono federalne ustawodawstwo ramowe i zmieniono jego przedmiot. Ustawa Zasadnicza dokonuje obecnie rozróżnienia pomiędzy wyłącznym i konkurencyjnym ustawodawstwem federalnym w art. 70–73 Ustawy Zasadniczej.

Jeśli rząd federalny chce zmienić lub wprowadzić ustawę, kanclerz musi najpierw przedstawić projekt ustawy Bundesratowi. Rada Federalna ma wówczas zazwyczaj sześć tygodni na wydanie oświadczenia, na które rząd może następnie odpowiedzieć na piśmie. Następnie Kanclerz przekazuje projekt i oświadczenie Bundestagowi. Ustawa budżetowa stanowi wyjątek od tego procesu: projekty ustaw przesyłane są jednocześnie do Bundesratu i Bundestagu. Podobna procedura dotyczy inicjatyw legislacyjnych Rady Federalnej. Po podjęciu decyzji przez większość członków Rady Federalnej w sprawie projektu ustawy, projekt jest najpierw przesyłany do rządu federalnego. W ciągu sześciu tygodni przekazuje mu oświadczenie, a następnie przekazuje je Bundestagowi.

Projekty ustaw mogą być inicjowane także przez parlamentarzystów: albo przez co najmniej jedną grupę parlamentarną, albo przez co najmniej pięć procent członków Bundestagu – co obecnie odpowiada 31 posłom. Projekty takie nie muszą być najpierw przedkładane Radzie Federalnej. Dlatego rząd za pośrednictwem swoich grup parlamentarnych wprowadza szczególnie pilne projekty ustaw.

Zanim projekt ustawy będzie mógł być rozpatrywany w Bundestagu, należy go najpierw przesłać Przewodniczącemu Bundestagu, zarejestrować i wydrukować przez administrację. Następnie jest on rozprowadzany w formie drukowanej Bundestagu wśród wszystkich członków Bundestagu, Bundesratu i ministerstw federalnych. Gdy tylko projekt ustawy znajdzie się w porządku obrad sesji plenarnej, zakończył on pierwszą część swojej podróży: ma teraz swój publiczny i oficjalny występ w Bundestagu.

Co do zasady projekty ustaw poddawane są trzem dyskusjom na posiedzeniu plenarnym Bundestagu – tzw. czytaniom. Debata odbędzie się w pierwszym czytaniu, jeśli zgodzi się na to Rada Starszych lub zwróci się o to co najmniej pięć procent parlamentarzystów. Dzieje się tak zwykle, gdy propozycje legislacyjne są szczególnie kontrowersyjne lub cieszą się zainteresowaniem opinii publicznej. Podstawowym celem pierwszego czytania jest powołanie jednej lub kilku komisji w oparciu o zalecenia Rady Starszych, które mają zająć się projektem ustawy od strony technicznej i przygotować go do drugiego czytania. W przypadku powołania kilku komisji, funkcję sprawuje jedna komisja. To on odpowiada zatem za przebieg postępowania. Pozostałe komisje pełnią role doradczą.

Szczegółowe prace nad legislacją toczą się w komisjach stałych, w skład których wchodzą przedstawiciele wszystkich grup parlamentarnych. Członkowie komisji zapoznają się ze sprawą i konsultują się na posiedzeniach. Na przesłuchania publiczne można także zapraszać zainteresowane strony i ekspertów. Równolegle z pracą komisji grupy parlamentarne tworzą grupy robocze i grupy robocze, w ramach których opracowują i określają własne stanowiska. Nierzadko zdarza się, że pomiędzy frakcjami w komitetach budowane są mosty. W stosunkach między rządem a frakcjami opozycji większość projektów ustaw jest poddawana mniejszym lub większym zmianom. Po zakończeniu obrad komisja przedmiotowo właściwa składa na posiedzeniu plenarnym sprawozdanie z przebiegu i wyników obrad. Jego zalecenia dotyczące uchwał stanowią podstawę do kolejnego drugiego czytania na sesji plenarnej.

Przed drugim czytaniem wszyscy parlamentarzyści otrzymali opublikowaną rekomendację uchwały w formie drukowanej. W ten sposób jesteś dobrze przygotowany do debaty. Ponadto grupy parlamentarne już wcześniej ponownie głosowały nad swoim stanowiskiem na posiedzeniach wewnętrznych. Bo na drugim spotkaniu publicznym ważne jest pokazanie jedności. Po ogólnej dyskusji wszystkie zapisy projektu ustawy będą dostępne indywidualnie. Z reguły cały projekt ustawy jest głosowany bezpośrednio. Każdy poseł do Parlamentu może zaproponować poprawki, które następnie są rozpatrywane bezpośrednio na sesji plenarnej. Jeżeli na sesji plenarnej zostaną podjęte decyzje o zmianach, należy najpierw wydrukować i rozesłać nową wersję projektu ustawy. Jednakże za zgodą dwóch trzecich obecnych członków procedurę tę można skrócić. Następnie można natychmiast rozpocząć trzecie czytanie.

W trzecim czytaniu nowa debata odbędzie się tylko wtedy, gdy zażąda tego grupa polityczna lub co najmniej pięć procent parlamentarzystów. Nie można już składać poprawek od poszczególnych parlamentarzystów, a jedynie od grup parlamentarnych lub pięciu procent członków Bundestagu i tylko w przypadku poprawek z drugiego czytania. Ostateczne głosowanie odbywa się pod koniec trzeciego czytania. Na pytanie przewodniczącego Bundestagu o zgodę, głosy przeciw i wstrzymujące się parlamentarzyści wstali z miejsc. Jeżeli projekt ustawy uzyska niezbędną większość w Bundestagu, zostanie przesłany do Bundesratu jako ustawa.

Za pośrednictwem Rady Federalnej stany uczestniczą w każdym prawie. Twoje prawa do uczestnictwa są dokładnie określone. Bundesrat nie może wprowadzać żadnych zmian w uchwalonej przez Bundestag ustawie. Jeżeli jednak nie zgadza się z prawem, może odwołać się do komisji mediacyjnej. W Komisji Mediacyjnej zasiada taka sama liczba członków Bundestagu i Bundesratu. Zatwierdzenie Rady Federalnej jest obowiązkowe w przypadku przepisów zatwierdzających. Są to na przykład przepisy mające wpływ na finanse i odpowiedzialność administracyjną państw. W szczególności zatwierdzenia wymagają ustawy o zmianie konstytucji w rozumieniu art. 79 ust. 2 Ustawy Zasadniczej. W przypadku ustaw o sprzeciwie Bundestag może zezwolić na wejście ustawy w życie, nawet jeśli w komisji mediacyjnej nie osiągnięto porozumienia. Do nowego głosowania w Bundestagu wymagana jest jednak bezwzględna większość.

Po przyjęciu ustawy przez Bundestag i Bundesrat musi ona przejść kolejne etapy, aby mogła wejść w życie jako ustawa. Uchwalona ustawa jest najpierw drukowana i wysyłana do Kanclerza Federalnego i właściwego ministra w celu kontrasygnaty. Następnie Prezydent Federalny otrzymuje ustawę, która ma zostać opracowana. Sprawdza, czy odbyło się to zgodnie z konstytucją i czy jego treść nie narusza w sposób oczywisty Ustawy Zasadniczej. Następnie podpisuje ją i publikuje w Federalnym Dzienniku Urzędowym. W ten sposób zostaje ogłoszone prawo. Jeżeli w ustawie nie określono konkretnej daty wejścia w życie, obowiązuje ona automatycznie od 14 dnia po wydaniu Federalnego Dziennika Urzędowego.